پنجاه و سومین نشست ماهیانه تغییر اقلیم در تاریخ 29 اردیبهشت ماه 1404 برگزار شد.

پنجاه و سومین نشست ماهیانه تغییر اقلیم با عنوان "تغییر اقلیم و نقش آن در مخاطرات جوّی اخیر در ایران" برگزار شد.

پنجاه و سومین نشست تغییر اقلیم با عنوان «تغییر اقلیم و نقش آن در مخاطرات جوّی اخیر در ایران» روز دوشنبه 29 اردیبهشت ماه 1404 از ساعت 10 تا 12 با حضور و سخنرانی جناب آقای دکتر عباس مفیدی برگزار شد. 

در این وبینار تخصصی، موضوع مهم واداشت تابشی (Radiative Forcing) و تأثیر آن بر تغییرات اقلیمی جهانی و منطقه‌ای مورد بحث قرار گرفت. دکتر مفیدی در سخنان خود اشاره کردند که واداشت تابشی به معنای تغییر در تعادل انرژی زمین است که می‌تواند از طریق عوامل طبیعی یا انسانی مانند گازهای گلخانه‌ای، آئروسل‌ها، یا تغییرات در آلبدو (بازتاب زمین) ایجاد شود. این شاخص بر حسب وات بر مترمربع (W/m²) اندازه‌گیری می‌شود و نقش مهمی در تشخیص روند گرمایش زمین دارد.

در این راستا، گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسید کربن و متان با واداشت مثبت حدود +1.5 W/m² از عوامل اصلی گرمایش جهانی محسوب می‌شوند. در مقابل، آئروسل‌ها با اثر خنک‌کننده (حدود -0.5 تا -1 W/m²) در کاهش دمای زمین نقش دارند. همچنین ترکیباتی مانند ازن و تغییرات آلبدو می‌توانند بسته به شرایط محیطی اثر دوگانه (گرم‌کننده یا خنک‌کننده) داشته باشند.

در بخش دوم این وبینار، به موضوع فرین‌های اقلیمی (Climate Extremes) پرداخته شد. منظور از فرین‌های اقلیمی، پدیده‌های شدید و غیرعادی جوی نظیر موج‌های گرمایی، سیلاب‌ها، خشکسالی‌های طولانی‌مدت و طوفان‌های گردوغبار است. بر اساس مطالعات علمی، مشخص شده است که تغییرات اقلیم به طور مستقیم احتمال و شدت این رویدادها را افزایش داده است.

به عنوان مثال، مطالعه‌ای منتشر شده در نشریه Nature (2004) نشان داد که فعالیت‌های انسانی احتمال وقوع موج‌های گرمایی شدید مانند موج گرمای سال 2003 اروپا را دست‌کم دو برابر کرده است؛ پدیده‌ای که بیش از ۷۰ هزار مرگ در فرانسه به همراه داشت. همچنین پروژه بین‌المللی World Weather Attribution نقش تغییرات اقلیمی در افزایش فراوانی و شدت این فرین‌ها را در سطح جهانی بررسی می‌کند.

در ادامه، دکتر مفیدی با ارائه شواهدی از وضعیت اقلیم ایران، به مثال‌هایی از پیامدهای تغییرات اقلیمی در کشور اشاره کردند. از جمله این موارد می‌توان به افزایش بارندگی‌های ناگهانی و سیلاب‌های ویرانگر، افزایش خشکسالی و گسترش طوفان‌های گردوغبار به‌ویژه در مناطق غرب و جنوب کشور اشاره کرد. ایشان افزودند که جدا کردن سهم دقیق تغییرات اقلیمی از عوامل طبیعی یا جوی محلی، کاری پیچیده است؛ اما شواهد نشان می‌دهند که روندهای مشاهده‌شده نمی‌توانند صرفاً نتیجه نوسانات طبیعی باشند.

بر اساس تحلیل داده‌های 20 ساله ماهواره‌ای MODIS Aqua LST-Day، نوسانات دمایی قابل توجهی در بازه -8 تا +12 درجه سانتی‌گراد در مناطقی مانند دریاچه ارومیه، خلیج گرگان و تالاب هورالعظیم گزارش شده است. این اطلاعات برای تحلیل تغییرات اقلیمی در مقیاس محلی اهمیت بالایی دارند.

نکته مهم دیگری که در این جلسه مطرح شد، نقش واداشت‌های محلی در تشدید اثرات تغییر اقلیم بود. برخلاف تصور عمومی که تغییر اقلیم را فقط پدیده‌ای جهانی می‌دانند، در بسیاری از نقاط ایران مشاهده می‌شود که شدت افزایش دما یا کاهش بارش حتی فراتر از میانگین جهانی است. این مسئله حاکی از وجود «عوامل محرک محلی» است که شامل تغییرات کاربری اراضی، کاهش پوشش گیاهی، مدیریت نادرست منابع آب و دخالت‌های انسانی در اکوسیستم‌ها می‌شود.
تغییرات اقلیمی پدیده‌ای پیچیده و چندعاملی است که در ایران نه‌تنها تحت تأثیر واداشت‌های جهانی بلکه با شدت بیشتری تحت تأثیر واداشت‌های محلی قرار دارد. مدیریت پایدار منابع طبیعی، بازنگری در سیاست‌های توسعه و افزایش آگاهی عمومی می‌تواند مسیر مقابله با فرین‌های اقلیمی را هموارتر کند.

 این نشست به همت مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت (پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران) و دپارتمان سلامت در حوادث و بلایای دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در محل سالن شورای این دپارتمان برگزار گردید. 

در این نشست که با حضور بیش از 145 نفر از اساتید، پژوهشگران، دانشجویان و علاقمندان حوزه تغییر اقلیم، مخاطرات جوی اخیر و امواج گرمایی انجام شد، همچنین دکتر عباس استادتقی زاده و دکتر مصطفی هادئی به بیان دیدگاه های خود در زمینه مخاطرات جوی اخیر در ایران پرداختند. جهت دسترسی به فیلم ضبط شده نشست اینجا کلیک  بفرمایید.

مشاهده فیلم نشست در آپارات