پنجاه و چهارمین نشست ماهیانه تغییر اقلیم در تاریخ 26 خرداد ماه 1404 برگزار شد.

پنجاه و چهارمین نشست ماهیانه تغییر اقلیم با عنوان "تاب‌آوری اقلیمی در بخش سلامت" برگزار شد.

پنجاه و چهارمین نشست تغییر اقلیم با عنوان «تاب‌آوری اقلیمی در بخش سلامت» روز دوشنبه 26 خرداد ماه 1404 از ساعت 10 تا 12 با سخنرانی سرکار خانم دکتر رعنا نوروزی برگزار شد. 

این جلسه در شرایطی برگزار شد که کشور با بحران درگیری‌های نظامی مواجه بود و اهمیت حفظ استمرار فعالیت‌های علمی و راهبردی حوزه سلامت حتی در شرایط اضطراری را برجسته کرد. دکتر استادتقی‌زاده در ابتدا به بحث آمادگی روانی و اجتماعی لازم در بحران‌های پیچیده پرداخت. وی تأکید کرد که فراتر از امنیت فیزیکی، جوامع باید تاب‌آوری روانی را نیز تقویت کنند. این تاب‌آوری شامل پذیرش شرایط بحرانی به‌ویژه جنگ و ارتقاء آمادگی فردی و خانوادگی است.

یکی از نکات محوری مطرح‌شده، اهمیت تاب‌آوری معنوی بود. دکتر تقی‌زاده توضیح داد که افرادی که دارای ایمان، نگرش مثبت و امید به آینده هستند، در برابر بحران‌ها از تاب‌آوری ذهنی، اجتماعی و جسمی بیشتری برخوردارند. وی بر نقش باورهای دینی و آمادگی ذهنی در تحمل بحران‌ها تأکید کرد و خواستار گسترش این مفاهیم در قالب اطلاع‌رسانی عمومی شد.

مسئله حفاظت از سلامت روان کودکان نیز مورد توجه قرار گرفت. وی هشدار داد که قرار گرفتن کودکان زیر ده سال در معرض اخبار جنگ (چه مثبت و چه منفی) می‌تواند آسیب‌زا باشد. در عوض، باید کودکان را با فعالیت‌های گروهی و بازی‌های مناسب مشغول ساخت و آن‌ها را از فضاهای حاوی اخبار و بحث‌های بزرگسالان درباره خشونت دور نگه داشت.

محور دیگر جلسه، مدیریت ارتباطات عمومی در بحران‌ها بود. دکتر استادتقی‌زاده نسبت به خطرات ناشی از اطلاعات نادرست و اخبار ناامیدکننده هشدار داد. او توضیح داد که حتی اگر زیرساختی مانند فرودگاه یا پالایشگاه آسیب ببیند، به معنای فروپاشی کامل سیستم نیست. ساختارهای تاب‌آور و توانمندی‌های جبرانی، مانند جایگزینی سریع فرماندهان، تضمین‌کننده ثبات کشور هستند.

او بر اهمیت تداوم فعالیت‌های دانشگاهی و سازمانی حتی در شرایط جنگی تأکید کرد و تعطیلی برنامه‌های علمی را نشانه عدم نهادینه‌سازی تاب‌آوری در عملکرد حرفه‌ای دانست.

در ادامه، به رفتار مردم در بحران‌ها پرداخته شد. دکتر استادتقی‌زاده نسبت به حضور «تماشاگرانه» مردم در محل حوادث که باعث اختلال در خدمات‌رسانی امدادی می‌شود، هشدار داد و توصیه کرد که تنها به‌صورت سازمان‌یافته و تحت نظارت نهادهایی مانند هلال احمر مشارکت صورت گیرد.

توصیه‌های دیگر شامل ارتقاء ایمنی منازل و پرهیز از حضور در فضاهای مجاور دیوارهای بیرونی ساختمان بود. همکاری با نیروهای امدادی و نظامی برای حفظ امنیت عمومی، به‌ویژه در برابر تهدیدات داخلی، بسیار حیاتی توصیف شد.

در ادامه، سرکار خانم دکتر رعنا نوروزی ارائه خود را آغاز کرد و به بحث تاب‌آوری در بحران‌های مرکب (شامل بحران‌های اقلیمی و دفاعی) پرداخت. وی مدلی را پیشنهاد داد که بر پنج محور استراتژیک استوار بود: راهبردهای اقلیمی، راهبردهای دفاعی، اقدامات مشترک، زیرساخت‌های مقاوم و خدمات سلامت پایه. این مدل با بهره‌گیری از اسناد بین‌المللی از جمله WHO و ICRC طراحی شده بود.

او مفهوم زیرساخت‌های ماژولار را مطرح کرد، مانند واحدهای سیار و غیرمتمرکز که در شرایط جنگی و اقلیمی قابل استفاده‌اند. وی همچنین بر آموزش نیروهای چندمهارتی و استفاده از هوش مصنوعی برای پایش و پیش‌بینی بحران‌ها تأکید کرد.

پیشنهادهای کلیدی او شامل موارد زیر بود:

• احداث کلینیک‌های سبز با انرژی تجدیدپذیر
• طراحی سیستم‌های خنک‌کننده غیرفعال برای مقابله با گرمای شدید
• ایجاد سامانه‌های هشدار زودهنگام مبتنی بر داده
• استفاده از پنل‌های خورشیدی قابل حمل در مناطق بحران‌زده
• توسعه مدل‌های زیرساختی غیرمتمرکز برای جلوگیری از شکست نقطه‌ای سیستم‌ها

او تأکید کرد که آموزش‌ها باید بر مهارت‌های چندگانه بحران‌محور مانند مدیریت تروماهای روانی متمرکز شوند. همچنین پیشنهاد داد که محتوای آموزشی متناسب با وضعیت‌های نوظهور طراحی شود. دکتر نوروزی از دستورالعمل بین‌المللی «Training for Crisis Responders 2024» به‌عنوان منبع قابل اقتباس نام برد.

در پایان، وی خواستار طراحی یک مدل ملی برای تاب‌آوری سیستم سلامت شد. این مدل باید شامل پلتفرمی یکپارچه با قابلیت تجمیع داده، هشداردهی هوشمند، زیرساخت‌های انرژی پایدار و آموزش نیروی انسانی باشد و توسط متخصصان دانشگاهی، مدیران بحران و توسعه‌دهندگان فناوری طراحی شود.

در ادامه این جلسه، دکتر مصطفی هادئی استفاده از رویکردهای غیر متمرکز (Decentralized) را یکی از بهترین راهبردهای افزایش تاب آوری جوامع عنوان کرد. در این رویکردها، شبکه ای از سیستم های محلی بهم پیوسته وظیفه خدمات رسانی به جوامع را بر عهده دارند، و در صورت بروز مشکل برای یک منطقه، کمبود ارائه خدمات توسط مناطق دیگر جبران می شود. همچنین وی بر نقش فناوری اطلاعات و زیرساخت های ارتباطی در مدیریت بحران تاکید کرد.

دکتر رعنا نوروزی مطالعات موردی از کشورهایی مانند اوکراین و یمن ارائه کردند که نقش سیستم‌های قابل حمل خورشیدی در استمرار خدمات سلامت در شرایط جنگی را نشان می‌داد.

جلسه با تأکید بر سه اصل خاتمه یافت: غیرمتمرکزسازی (در تصمیم‌گیری و زیرساخت‌ها)، نگاه کل‌نگر (ادغام مؤلفه‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و ساختاری) و بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی به‌عنوان ابزار آینده‌نگر برای ارتقاء تاب‌آوری در بخش سلامت ایران.

این نشست به همت مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت (پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران) و دپارتمان سلامت در حوادث و بلایای دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران به صورت مجازی برگزار گردید. جهت دسترسی به فیلم ضبط شده نشست اینجا کلیک  بفرمایید.

مشاهده فیلم نشست در آپارات