تغییر اقلیم روی بیماری های کلیوی چه تاثیری دارد؟

مقدمه

تغییرات اقلیمی در دهه‌های اخیر تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت انسان گذاشته است. یکی از جنبه‌های کمتر بررسی‌شده این تأثیرات، اثرات آن بر بیماری‌های کلیوی است. گرمایش جهانی، افزایش دما، تغییر الگوهای بارندگی، و وقوع رویدادهای شدید آب‌وهوایی می‌تواند سیستم کلیوی انسان را تحت تأثیر قرار دهد. کلیه‌ها به‌عنوان یکی از اعضای حیاتی بدن، نقش مهمی در تنظیم آب و الکترولیت‌ها و دفع مواد زائد دارند. تغییرات اقلیمی با تأثیر بر تعادل آب و الکترولیت‌ها، افزایش خطر کم‌آبی و استرس گرمایی، و گسترش عوامل عفونی می‌تواند بیماری‌های کلیوی را تشدید کند. در این مقاله، اثرات مستقیم و غیرمستقیم تغییر اقلیم بر بیماری‌های کلیوی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

1. گرمایش جهانی و افزایش استرس گرمایی

یکی از تأثیرات مستقیم تغییر اقلیم، افزایش دما و وقوع موج‌های گرمایی است که می‌تواند به استرس گرمایی منجر شود. استرس گرمایی باعث افزایش تعریق و از دست دادن مایعات بدن می‌شود که در صورت عدم جایگزینی مناسب، منجر به کم‌آبی می‌شود. کم‌آبی یکی از عوامل اصلی آسیب کلیوی است که می‌تواند خطر ابتلا به آسیب حاد کلیوی (AKI) را افزایش دهد.

کم‌آبی و آسیب کلیوی: کم‌آبی مزمن و حاد می‌تواند به کاهش جریان خون به کلیه‌ها منجر شود و عملکرد فیلترکنندگی آن‌ها را مختل کند. این وضعیت به‌ویژه در افراد مسن، کودکان و بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن کلیوی (CKD) خطرناک است.

افزایش بیماری‌های ناشی از استرس گرمایی: در برخی از مناطق گرمسیر، مانند هند و مناطق خاورمیانه، موارد آسیب حاد کلیوی در اثر گرمای شدید گزارش شده است. به‌عنوان‌مثال، مطالعات نشان داده‌اند که موج‌های گرمایی در استرالیا با افزایش بستری‌شدن بیماران مبتلا به آسیب کلیوی مرتبط بوده است.

2. تغییر الگوهای بارندگی و تأثیر بر کیفیت آب

تغییرات در الگوهای بارندگی، از جمله خشکسالی‌ها و سیلاب‌های شدید، می‌تواند کیفیت آب را تحت تأثیر قرار دهد و منجر به شیوع بیماری‌های مرتبط با آب شود.

آلودگی آب و بیماری‌های کلیوی: تغییر الگوهای بارندگی، به‌ویژه بارش‌های شدید و سیلاب‌ها، می‌تواند به آلودگی منابع آب منجر شود. هنگامی‌که سیلاب‌ها رخ می‌دهند، خاک، زباله‌ها، مواد شیمیایی صنعتی و فاضلاب‌ها به منابع آب شیرین وارد می‌شوند و کیفیت آب را کاهش می‌دهند. مصرف آب آلوده می‌تواند باعث عفونت‌های کلیوی شود، زیرا بسیاری از عوامل عفونی مانند باکتری‌های بیماری‌زا، ویروس‌ها و انگل‌ها از طریق آب انتقال می‌یابند. به‌عنوان‌مثال، در مناطقی که زیرساخت‌های تصفیه آب ضعیف است، شیوع لپتوسپیروز و سایر عفونت‌های کلیوی در دوران پس از سیلاب‌ها افزایش می‌یابد. این موضوع خطر ویژه‌ای برای افرادی ایجاد می‌کند که به آب تمیز دسترسی محدودی دارند، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه.

خشکسالی و تغلیظ مواد شیمیایی در آب: خشکسالی یکی دیگر از پیامدهای تغییر الگوهای بارندگی است که تأثیرات منفی بر سلامت کلیوی دارد. در دوران خشکسالی، حجم آب در منابع طبیعی کاهش می‌یابد و غلظت مواد معدنی و شیمیایی در آب افزایش می‌یابد. افزایش این مواد، مانند کلسیم، منیزیم و نیترات‌ها، می‌تواند به بار اضافی روی کلیه‌ها منجر شود و خطر ابتلا به بیماری‌های کلیوی، مانند سنگ کلیه، را افزایش دهد. علاوه بر این، کمبود آب سالم برای آشامیدن و آبیاری کشاورزی در مناطق خشک می‌تواند دسترسی به منابع سالم و تغذیه مناسب را محدود کند، که این امر خود می‌تواند به سوءتغذیه و آسیب به کلیه‌ها منجر شود.

3. افزایش شیوع عوامل عفونی مرتبط با کلیه‌ها

تغییرات اقلیمی با تغییر در دما، رطوبت، و الگوهای بارندگی به‌طور مستقیم بر گسترش بیماری‌های عفونی تأثیر می‌گذارد و می‌تواند منجر به افزایش شیوع عوامل عفونی مرتبط با کلیه‌ها شود. یکی از مهم‌ترین این عوامل لپتوسپیروز است، یک بیماری باکتریایی که از طریق ادرار حیوانات آلوده منتقل می‌شود و در شرایط آب‌وهوایی گرم و مرطوب بیشتر گسترش می‌یابد. پس از بارش‌های شدید یا سیلاب‌ها، افراد در تماس با آب آلوده به این باکتری، بیشتر در معرض عفونت قرار می‌گیرند. این بیماری می‌تواند منجر به نارسایی کلیوی حاد شود.

همچنین بیماری‌های انگلی نظیر شیستوزومیازیس، که در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری شایع‌تر است، از دیگر عفونت‌هایی است که تغییرات اقلیمی بر شیوع آن تأثیر دارد. این بیماری از طریق تماس با آب‌های آلوده به لاروهای انگل منتقل شده و می‌تواند کلیه‌ها و سیستم ادراری را تحت تأثیر قرار دهد. افزایش دمای آب و تغییرات در منابع آبی ناشی از تغییر اقلیم، محیط مناسبی برای تکثیر این انگل‌ها فراهم می‌کند.

در کنار این موارد، بیماری‌های منتقله از طریق غذا و آب آلوده، مانند عفونت‌های ناشی از ای‌کولای (E. coli) و سالمونلا، که می‌توانند عفونت‌های شدید دستگاه ادراری و کلیوی ایجاد کنند، در مناطقی که منابع آب تمیز کمیاب است و دمای هوا بالاست، بیشتر شایع شده‌اند. این تغییرات نشان می‌دهند که مدیریت بهداشت عمومی و منابع آبی در برابر اثرات تغییر اقلیم، امری حیاتی برای کنترل بیماری‌های عفونی کلیوی است.

4. تأثیرات غیرمستقیم تغییر اقلیم بر بیماری‌های کلیوی

• تأثیر بر کیفیت آب و آلودگی منابع آبی

تغییرات اقلیمی با افزایش دما و تغییر در الگوهای بارندگی می‌تواند منجر به کاهش کیفیت منابع آبی شود. افزایش دمای آب، تکثیر جلبک‌های سمی و رشد باکتری‌ها را تسهیل می‌کند که ممکن است به آلودگی منابع آبی منجر شود. علاوه بر این، سیلاب‌ها و روان‌آب‌های ناشی از بارش‌های شدید، آلاینده‌های شیمیایی، فلزات سنگین، و مواد دفعی کشاورزی و صنعتی را به منابع آبی وارد می‌کنند. مصرف این آب‌های آلوده می‌تواند باعث آسیب‌های کلیوی مزمن یا حاد شود.

• فشارهای حرارتی و کم‌آبی بدن

گرمای بیش از حد ناشی از تغییرات اقلیمی و امواج گرمایی می‌تواند باعث افزایش تعریق و دفع مایعات از بدن شود. کم‌آبی مزمن بدن یکی از عوامل خطر اصلی برای تشکیل سنگ‌های کلیوی و آسیب‌های ناشی از نارسایی کلیوی است. افرادی که در معرض فعالیت‌های بدنی شدید در دمای بالا هستند، به‌ویژه در مناطق گرمسیری و بیابانی، بیشتر در معرض این اثرات قرار دارند.

• تأثیر بر امنیت غذایی و سوءتغذیه

تغییرات اقلیمی با کاهش تولید مواد غذایی و افزایش قیمت‌ها، منجر به کاهش دسترسی به تغذیه مناسب می‌شود. سوءتغذیه، به‌ویژه کمبود پروتئین و ویتامین‌های ضروری، می‌تواند عملکرد کلیه‌ها را مختل کرده و سیستم ایمنی را تضعیف کند. این امر افراد را نسبت به عفونت‌های کلیوی آسیب‌پذیرتر می‌کند. علاوه بر این، مصرف آب و غذاهای آلوده به سموم ناشی از کپک‌ها مانند آفلاتوکسین نیز می‌تواند مستقیماً به آسیب‌های کلیوی منجر شود.

• افزایش تقاضا برای مراقبت‌های بهداشتی

افزایش بیماری‌های ناشی از تغییرات اقلیمی فشار مضاعفی بر سیستم‌های بهداشتی وارد می‌کند. کمبود منابع درمانی، به‌ویژه در مناطق کم‌درآمد، می‌تواند دسترسی به مراقبت‌های پیشگیرانه و درمان‌های ضروری برای بیماران کلیوی را محدود کند. این تأثیرات غیرمستقیم، با تأخیر در تشخیص و درمان بیماری‌های کلیوی، به بدتر شدن وضعیت سلامت افراد آسیب‌پذیر منجر می‌شود.

• آثار اقتصادی و اجتماعی

تغییرات اقلیمی باعث افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و کاهش درآمد خانوارها می‌شود. این شرایط می‌تواند دسترسی به درمان‌های ضروری مانند دیالیز یا پیوند کلیه را محدود کند، به‌ویژه برای جوامع کم‌درآمد. فشارهای اقتصادی ناشی از بلایای طبیعی، مانند سیلاب‌ها و خشکسالی‌ها، ممکن است توان مالی افراد را برای مدیریت بیماری‌های کلیوی کاهش دهد و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بیشتری ایجاد کند.

5. گروه‌های آسیب‌پذیر

گروه‌های آسیب‌پذیر از جمله کودکان، سالمندان، زنان باردار، و افرادی که دچار بیماری‌های مزمن هستند، به‌شدت تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار می‌گیرند. این گروه‌ها به دلایل فیزیولوژیکی، سیستم ایمنی ضعیف‌تر، یا شرایط خاص زندگی، حساسیت بیشتری به تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم تغییرات اقلیمی بر سلامت کلیه دارند. برای مثال، سالمندان به دلیل کاهش توانایی بدن در تنظیم دما و افزایش خطر کم‌آبی، در برابر گرمای شدید و امواج گرمایی آسیب‌پذیرترند. همچنین، کودکان به دلیل متابولیسم بالاتر و نیاز بیشتر به آب، بیشتر در معرض کم‌آبی و عفونت‌های مرتبط با کلیه قرار دارند. زنان باردار نیز به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش نیازهای فیزیولوژیکی، در معرض خطر بیشتری برای عوارض کلیوی ناشی از تغییرات اقلیمی قرار می‌گیرند. علاوه بر این، افراد با بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا فشار خون بالا، که از عوامل خطر اصلی برای بیماری‌های کلیوی هستند، به دلیل تأثیرات ترکیبی تغییرات اقلیمی و شرایط موجود خود، در معرض تشدید مشکلات کلیوی قرار دارند. در نهایت، جوامع کم‌درآمد و مناطق محروم که دسترسی کمتری به منابع بهداشتی و خدمات درمانی دارند، از دیگر گروه‌های آسیب‌پذیر محسوب می‌شوند، زیرا این عوامل می‌تواند مانعی برای پیشگیری و درمان مؤثر بیماری‌های کلیوی در این افراد ایجاد کند.

6. استراتژی‌های پیشگیری و مدیریت

برای کاهش اثرات تغییرات اقلیمی بر بیماری‌های کلیوی، استراتژی‌های پیشگیری و مدیریت باید به‌طور جامع و چندجانبه طراحی و اجرا شوند. این استراتژی‌ها باید بر تقویت زیرساخت‌های بهداشتی، آموزش عمومی و ارتقای آگاهی در مورد تأثیر تغییرات اقلیمی بر سلامت کلیه تمرکز کنند. یکی از گام‌های کلیدی، بهبود دسترسی به آب آشامیدنی سالم و مدیریت پایدار منابع آب است تا خطر کم‌آبی و مصرف آب آلوده که می‌تواند باعث بروز عفونت‌های کلیوی شود، کاهش یابد. همچنین، برنامه‌های نظارتی برای پیشگیری از شیوع عوامل عفونی مرتبط با کلیه‌ها، نظیر لیشمانیوز یا عفونت‌های مرتبط با سیلاب، باید تقویت شوند.

در سطح فردی، ارتقای آگاهی درباره مصرف کافی مایعات، حفاظت در برابر گرمای شدید، و شناسایی زودهنگام علائم بیماری‌های کلیوی می‌تواند به پیشگیری کمک کند. در سطح سیاست‌گذاری، اجرای قوانینی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و کاهش گرمایش جهانی، به‌همراه تقویت زیرساخت‌های بهداشتی برای مقابله با شرایط اضطراری مانند امواج گرما و سیلاب‌ها، از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌علاوه، توسعه فناوری‌های جدید برای پیش‌بینی اثرات تغییرات اقلیمی بر سلامت و طراحی مداخلات هدفمند می‌تواند به مدیریت بهتر این چالش‌ها کمک کند. از سوی دیگر، توجه ویژه به گروه‌های آسیب‌پذیر مانند سالمندان، کودکان و زنان باردار، با ارائه خدمات بهداشتی مناسب و حمایت‌های اجتماعی، نقش بسزایی در کاهش اثرات تغییرات اقلیمی بر بیماری‌های کلیوی خواهد داشت.

نتیجه‌گیری

تغییرات اقلیمی به‌عنوان یک تهدید جهانی، پیامدهای متعددی بر سلامت کلیوی دارد. افزایش دما، تغییر الگوهای بارندگی و افزایش شیوع عوامل عفونی تنها بخشی از اثرات این تغییرات است. برای مقابله با این چالش‌ها، اقدامات پیشگیرانه و سیاست‌گذاری‌های مناسب ضروری است. توجه به سلامت کلیوی در برنامه‌های بهداشت عمومی و آگاهی‌بخشی به جوامع می‌تواند به کاهش این اثرات کمک کند.

از اینرو مرکز تحقیقات تغییر اقلیم و سلامت در این حوزه پذیرای طرح های مختلف از سوی پژوهشگران می باشد و از آنها استقبال می کند.